Blog: Hoe (schijn)zelfstandig ben jij?

De Belastingdienst gaat vanaf 1 januari 2025 de wet DBA handhaven. Het zorgt voor nerveuze reacties bij veel zzp’ers. Wat is aan de hand? Hoe druk moet je je maken over je eigen situatie? En wat kun je het beste doen?

Handhaving wet DBA

De wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie) controleert de arbeidsrelatie tussen een zzp’er en een opdrachtgever. Tot halverwege 2016 kon je als zzp’er de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) aanvragen bij de Belastingdienst. Deze werd in 2016 vervangen door de wet DBA (Deregulering beoordeling arbeidsrelatie). Wanneer je als zzp’er voor een opdrachtgever gaat werken, moet je gezamenlijk bepalen of er sprake is van loondienst (een dienstbetrekking) of dat sprake is van een opdracht van de ene ondernemer aan de ander. Dat moet je dus pér opdrachtgever doen. Bij twijfel kun je dit checken met hulp van een webmodule.

Waar let de Belastingdienst op?

• Gezagsverhouding: Is er een hiërarchische relatie tussen de opdrachtgever en de zzp’er? Krijgt de zzp’er instructies en aansturing zoals een werknemer? Hierbij is de mate van zelfstandigheid een cruciale factor.
• Persoonlijke arbeid: Is de zzp’er verplicht om het werk zelf te verrichten, of kan hij of zij de opdracht ook uitbesteden aan een andere zzp’er?
• Vergoeding: Ontvangt de zzp’er een vast bedrag (dat je ook kunt zien als salaris)?

Wat belangrijk is om te weten, is dat de Belastingdienst in eerste instantie niet de zzp’er gaat controleren, maar de opdrachtgevers.

Wanneer zijn je zorgen misschien wel terecht?

Er zijn een paar situaties waarbij je misschien aan de slag moet om de problemen voor te zijn.

1. Langdurig werken aan één opdracht als zzp’er
Een aanzienlijk deel van de zzp’ers (13%) verwacht als schijnzelfstandige te worden aangemerkt zodra de Belastingdienst begint met handhaven, blijkt uit onderzoek van KNAB onder 3.000 zzp’ers. Daarbij gaat het opvallend genoeg niet om laagbetaalde zzp’ers, maar juist om professionals die voor de overheid (28%) of in de ICT (21%) of Media & Communicatie (21%) actief zijn. Vaak werken ze langdurig aan één opdracht en zijn ze voor hun inkomen afhankelijk van één opdrachtgever.

2. Organisatorische inbedding; de nasleep van het Deliveroo-arrest
De rechter heeft in het Deliveroo-arrest een nieuw criterium toegevoegd om te bepalen of er van een verkapt dienstverband sprake is, “organisatorische inbedding” Als je als zzp’er zij-aan-zij werkt met de medewerkers van de opdrachtgever en onderworpen bent aan dezelfde regels en aansturing, dan wijst dit op een dienstverband. Als er te weinig wijst op ondernemerschap, concludeert de rechter al gauw dat sprake is van een arbeidsovereenkomst, ook al is een zzp-contract afgesloten.

3. Werkzaam in een sector met schijnzelfstandigheid
De Belastingdienst heeft maar een beperkte capaciteit om te controleren (ook al komen er nieuwe inspecteurs bij). Dat betekent dat de aandacht zich vooral richt op sectoren waar vaker sprake is van schijnzelfstandigheid, zoals de bouw en logistiek.

Wat kun je zelf doen om zzp’er te blijven?
Heb je geen zin om terug in loondienst te gaan? Dan is het belangrijkste om te letten op de gezagsverhouding. Als daar sprake van is, loop je groot risico dat de Belastingdienst jouw werkzaamheden als een dienstbetrekking aanmerkt. Was je eerst in loondienst en daarna als zzp’er aan het werk bij dezelfde organisatie? Dan heb je ook redelijke kans dat je samenwerking vanaf 1 januari wordt aangemerkt als schijnzelfstandigheid.

4. Te goedkoop werken, tegen een door de opdrachtgever bepaald tarief
De belangrijkste reden om schijnzelfstandigheid aan te pakken is tweeledig. Ten eerste een betere (rechts)bescherming van en sociaal vangnet voor de groep werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt. En het tegengaan van oneerlijke concurrentie door opdrachtgevers die een zzp-constructie misbruiken. Hiermee hebben ze fiscaal voordeel ten opzichte van bedrijven die hun medewerkers op de loonrol hebben staan. De Belastingdienst wil deze opdrachtgevers aanpakken door strenger te handhaven en naheffingen op te leggen.

Zo zorg je dat je ook in 2025 zzp-proof bent

1. Maak nieuwe afspraken met de opdrachtgever
   Ga het gesprek aan, want als je wacht tot de opdrachtgever laat weten de samenwerking te stoppen, ben je te laat. Als de verhouding goed is, vinden jullie vast wel een oplossing om de samenwerking te continueren.

2. Gedraag je als een ondernemer
   Een belangrijk criterium is de vraag in hoeverre je voor eigen rekening en risico werkt. Als je je gedraagt als ondernemer – bijvoorbeeld door aan marketing en acquisitie te doen, te investeren in bedrijfsmiddelen en voor meerdere opdrachtgevers te werken –, zit je goed.

3. Verbreed je werkzaamheden. Maak je onmisbaar
   Nu je zzp’er bent, heb je de vrijheid om je te specialiseren en te bekwamen in nieuwe skills buiten je oude taken en werkzaamheden die je eerst als werknemer deed en daarna als zzp’er.

4. Een gezonde mix aan opdrachtgevers verkleint je kwetsbaarheid
   Bij 70 procent van je omzet bij één opdrachtgever kan de Belastingdienst kritische vragen stellen. Verdeel je tijd over de verschillende opdrachtgevers.

5. Bewaak je zelfstandigheid
   Door van “9 to 5” bij je opdrachtgever op een vaste werkplek aan één opdracht te werken, zet je jezelf in de hoek als schijnzelfstandige. Maak afspraken op basis van je “output” en bouw vrijheden in die je als werknemer niet hebt.

En is het je de stress niet waard en kies je voor een terugkeer in loondienst? Dan is het zaak om je huid duur te verkopen. Met deze tips reken je je zzp-tarief om voor je salarisonderhandelingen.